Leven aan de Limes
Titel: Leven aan de Limes
Periode: 1ste eeuw v. Chr. - 2de eeuw n. Chr.
Tijdvak: Grieken en Romeinen
Canonvensters: 4, 5
Locatie: wandelpad achter Estel Residence aan de Barbarossastraat
Kunstenaars: Dosa
Sponsoren: VvE Estel Residence
Deze Waalpainting herinnert aan de sleutelrol die Nijmegen speelde als legerplaats aan de grens (limes) van het Romeinse Rijk. Zo’n twee eeuwen lang verbleven duizenden soldaten in een legerkamp in Oost. Rondom het legerkamp ontstonden allerlei gebouwen, waaronder een overdekt marktplein, een herberg en een amfitheater. In de muurschildering aan het voetpad achter Estel Residence staan de gevechten tussen gladiatoren die in het Colosseum van Nijmegen werden gehouden centraal. Eromheen vind je allerlei verwijzingen naar en overblijfselen van het leven in en rondom het legerkamp.
Het Colosseum van Nijmegen
Zo’n twee eeuwen lang verbleven er duizenden Romeinse soldaten in Nijmegen-Oost. Vlak voor het begin van onze jaartelling beginnen ze met de bouw van een houten legerkamp op de Hunerberg dat plaats bood aan zo’n 15.000 man. Dit eerste legerkamp wordt al snel verlaten en vervangen door een kleiner kamp op het Kops Plateau. Vanaf deze hooggelegen plek hielden de Romeinen goed zicht op de Waal en de Rijn, die de natuurlijke grens van het Romeinse Rijk vormden.
De Romeinen werkten nauw samen met de Bataven, die tussen de Waal en de Rijn woonden. In het jaar 69/70 komen de Bataven onder leiding van Julius Civilis echter in opstand (zie Nijmegen in Opstand). Na het neerslaan van de opstand bouwen de Romeinen een nieuw kamp op Hunerberg. Het kamp is kleiner dan de eerste versie op deze plek, maar wel volledig uit steen opgetrokken. In het centrum van het legerkamp, waar de twee hoofdwegen elkaar kruisten, lag het hoofdkwartier. Hier woonde de commandant en werden de beroemde legioensadelaar en vaandels bewaard.
De bekendste inwoners van Romeins Nijmegen zijn de soldaten van het Tiende Legioen (Legio X Gemina), die van 71 tot 103 in legerkamp verbleven. Sporen van hun aanwezigheid zijn veelvuldig teruggevonden in de regio rondom Nijmegen en zijn ook in de muurschildering terug te zien. Om het legerkamp van water te voorzien legden de soldaten tussen Groesbeek en Nijmegen een aquaduct aan. Ook grafstenen gevonden in de regio, zoals die van Bisius uit Brescia in Italië en Scanius uit Amphipolis in Macedonië, getuigen van hun aanwezigheid. Tot slot draagt veel aardewerk gevonden rondom het kamp de stempel LEG X, daar de soldaten dit zelf produceerden nabij Holdeurn.
Rondom het legerkamp ontstond een civiele nederzetting. De aanwezigheid van duizenden soldaten zorgde voor een gunstige afzetmarkt. Ten oosten van het legerkamp lag een marktplaats (forum) waar boeren en handelaren uit de regio hun waar konden verkopen. Ten westen van het kamp lag een herberg (mansio) waar reizigers die gebruik maakten van het uitgebreide wegennetwerk van de Romeinen konden rusten.
De meeste spectaculaire vondst is echter het amfitheater gelegen ten zuidwesten van het legerkamp. Het Colosseum van Nijmegen was zo’n 94 meter lang en 82 meter breed. Rondom de arena (het gedeelte waar de gladiatoren vochten) stond een tufstenen muur. De tribunes waren uit hout opgetrokken en boden plaats voor zo’n 12.000 toeschouwers. In onder andere de Rembrandt- en Mesdagstraat zijn de contouren van het amfitheater aangegeven in de bestrating.
De muurschildering toont een gevecht tussen twee gladiatoren van het type murmillo. Rechts van het gevecht zijn gouden munten met het portret van keizer Trajanus te zien en de zogenaamde groen geglazuurde gladiatorenbeker uit Nijmegen. Helemaal rechts is een officier uit het Romeinse leger te zien die de gladiatoren aanmoedigt. Aan de linkerkant is een vrouw van een van de soldaten te zien. Romeinse soldaten (met uitzondering van hoge officieren) mochten niet trouwen, maar dat weerhield hen er niet van om een gezin te stichten. De vrouwen en kinderen van gewone soldaten reisden vaak achter het legioen aan en leefden in dorpen die ontstonden rondom het legerkamp.
In de media
- 24-05-2023: "Van duistere plek naar kleurrijke wand: nieuwe muurschildering in Nijmegen-Oost" (Indebuurt)
- 23-05-2023: "Opknapbeurt voor duistere plek: Romeinen kijken nu uit over de Ooijpolder" (De Gelderlander)